Công nghiệp Đức mất dần lợi thế cạnh tranh trên thị trường quốc tế

Thời sự Đức 12 Tháng tám 2025

Theo báo cáo mới nhất của Viện Ifo, một phần tư doanh nghiệp công nghiệp Đức đang nhận thấy họ mất dần khả năng cạnh tranh so với các đối thủ ngoài châu Âu. Ngành cơ khí chế tạo chịu tác động nặng nề nhất, đối mặt với nhiều thách thức.

Ngành công nghiệp Đức, vốn từ lâu được coi là xương sống của nền kinh tế châu Âu và là hình mẫu về sự đổi mới, đang phải đối mặt với một thách thức đáng báo động. Một báo cáo mới nhất từ Viện Ifo đã đưa ra cảnh báo nghiêm trọng về việc các doanh nghiệp công nghiệp hàng đầu của quốc gia này đang mất dần lợi thế cạnh tranh trên thị trường quốc tế.

Báo động từ viện Ifo

Theo khảo sát được thực hiện vào tháng 7 năm 2025 của Viện Ifo, một thực trạng đáng lo ngại đã được phơi bày: cứ bốn doanh nghiệp công nghiệp Đức thì có một cho biết họ đang gặp khó khăn trong việc duy trì khả năng cạnh tranh so với các đối thủ đến từ các khu vực ngoài châu Âu. Điều này không chỉ là một tín hiệu mà còn là một hồi chuông cảnh báo về vị thế công nghiệp của Đức trên bản đồ toàn cầu.

Đặc biệt, ngành cơ khí chế tạo, một lĩnh vực then chốt và là niềm tự hào của công nghiệp Đức, đang chịu tác động nặng nề nhất. Tỷ lệ các doanh nghiệp trong ngành này gặp khó khăn trong việc cạnh tranh đã tăng vọt lên 31,9%. Sự sụt giảm này đặt ra câu hỏi lớn về khả năng thích ứng và đổi mới của một trong những ngành công nghiệp cốt lõi nhất của Đức.

Những nguyên nhân chính gây suy giảm

Các chuyên gia và doanh nghiệp đã chỉ ra nhiều yếu tố phức tạp dẫn đến sự suy giảm lợi thế cạnh tranh này. Những nguyên nhân này không chỉ mang tính riêng lẻ mà còn có sự tương tác lẫn nhau, tạo ra một áp lực tổng thể lên ngành công nghiệp Đức.

Chi phí năng lượng cao: Một trong những rào cản lớn nhất mà các doanh nghiệp Đức phải đối mặt là chi phí năng lượng ngày càng tăng. Sau những biến động địa chính trị và chính sách năng lượng của châu Âu, giá năng lượng tại Đức đã duy trì ở mức cao đáng kể so với nhiều đối thủ cạnh tranh toàn cầu. Điều này làm tăng chi phí sản xuất, giảm biên lợi nhuận và khiến các sản phẩm của Đức trở nên kém hấp dẫn hơn về giá.

Các nhà sản xuất công nghiệp, đặc biệt là trong các ngành thâm dụng năng lượng như hóa chất, luyện kim, và cơ khí, đang phải vật lộn để duy trì hoạt động hiệu quả khi nguồn cung năng lượng không ổn định và giá cả khó dự đoán. Việc chuyển đổi sang các nguồn năng lượng tái tạo, dù là mục tiêu dài hạn, cũng đòi hỏi đầu tư lớn và chưa thể giải quyết ngay lập tức gánh nặng chi phí hiện tại.
Thiếu lao động lành nghề: Đức đang đối mặt với tình trạng thiếu hụt trầm trọng lực lượng lao động có kỹ năng cao, đặc biệt trong các lĩnh vực kỹ thuật và công nghệ. Dân số già hóa, cùng với việc không thu hút đủ nhân tài nước ngoài, đã tạo ra một khoảng trống lớn trong thị trường lao động. Điều này không chỉ làm tăng chi phí tiền lương mà còn cản trở khả năng đổi mới và mở rộng sản xuất của các doanh nghiệp.

Việc tìm kiếm kỹ sư, chuyên gia công nghệ thông tin, và thợ lành nghề ngày càng trở nên khó khăn, buộc các doanh nghiệp phải cạnh tranh gay gắt để thu hút và giữ chân nhân tài. Tình trạng này làm chậm quá trình triển khai các dự án mới và ảnh hưởng đến năng suất tổng thể của ngành.
Quy định pháp lý phức tạp: Hệ thống quy định và hành chính phức tạp của Đức cũng là một trở ngại đáng kể. Các doanh nghiệp thường xuyên phải đối mặt với hàng loạt quy định về môi trường, lao động, và xây dựng, khiến quy trình xin cấp phép và triển khai dự án trở nên tốn thời gian và chi phí. Điều này có thể làm nản lòng các nhà đầu tư và doanh nghiệp muốn mở rộng hoặc thành lập cơ sở sản xuất tại Đức.

Mặc dù các quy định này thường nhằm mục đích bảo vệ môi trường và quyền lợi người lao động, nhưng sự chồng chéo và thiếu linh hoạt đôi khi làm giảm tốc độ phát triển và khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp trên trường quốc tế, nơi các đối thủ có thể hưởng lợi từ môi trường pháp lý thông thoáng hơn.
Áp lực đổi mới công nghệ: Trong bối cảnh cách mạng công nghiệp 4.0 đang diễn ra mạnh mẽ, nhiều quốc gia khác đang nhanh chóng thích ứng với xu hướng tự động hóa, số hóa và ứng dụng trí tuệ nhân tạo vào sản xuất. Trong khi đó, một bộ phận đáng kể các doanh nghiệp Đức vẫn gặp khó khăn trong việc đầu tư và tích hợp các công nghệ tiên tiến này.

Sự chậm trễ trong việc nâng cấp công nghệ có thể khiến các doanh nghiệp Đức bị tụt hậu so với các đối thủ toàn cầu về hiệu quả sản xuất, chất lượng sản phẩm và khả năng tùy biến. Mặc dù Đức có một nền tảng nghiên cứu và phát triển vững chắc, nhưng việc chuyển giao công nghệ từ phòng thí nghiệm ra sản xuất thực tế vẫn còn nhiều thách thức.

Hậu quả tiềm tàng và lời cảnh báo

Các chuyên gia kinh tế và công nghiệp đã đưa ra cảnh báo rõ ràng rằng nếu không có những cải cách mạnh mẽ và sự hỗ trợ chính sách kịp thời từ chính phủ, Đức có thể đứng trước nguy cơ đánh mất vị thế là một trong những cường quốc công nghiệp hàng đầu thế giới. Sự suy giảm này không chỉ ảnh hưởng đến các doanh nghiệp mà còn có thể tác động tiêu cực đến tăng trưởng kinh tế, việc làm và phúc lợi xã hội của cả quốc gia.

Việc mất đi lợi thế cạnh tranh sẽ khiến các nhà đầu tư cân nhắc chuyển hướng sang các quốc gia khác có môi trường kinh doanh thuận lợi hơn, dẫn đến tình trạng "chảy máu chất xám" và giảm năng lực sản xuất trong nước. Điều này có thể làm suy yếu nền tảng kinh tế lâu đời của Đức và ảnh hưởng đến khả năng cạnh tranh toàn cầu của châu Âu.

Giải pháp phục hồi lợi thế cạnh tranh

Để đối phó với tình hình hiện tại và lấy lại vị thế, các chuyên gia nhấn mạnh rằng Đức cần có một chiến lược toàn diện, tập trung vào ba trụ cột chính:

Đẩy mạnh đổi mới sáng tạo: Chính phủ và doanh nghiệp cần đầu tư mạnh mẽ hơn vào nghiên cứu và phát triển, khuyến khích các startup công nghệ và thúc đẩy việc áp dụng các công nghệ tiên tiến như AI, IoT, và robot học vào mọi lĩnh vực sản xuất. Điều này bao gồm việc tạo ra các trung tâm đổi mới, cung cấp các khoản tài trợ cho R&D và xây dựng một hệ sinh thái đổi mới năng động.
Đào tạo và phát triển nhân lực chất lượng cao: Cần có các chương trình đào tạo nghề và đại học được cập nhật liên tục để đáp ứng nhu cầu của ngành công nghiệp 4.0. Chính phủ cũng cần nới lỏng chính sách nhập cư và tạo điều kiện thuận lợi hơn để thu hút lao động lành nghề từ nước ngoài, đặc biệt là trong các lĩnh vực thiếu hụt. Việc hợp tác chặt chẽ giữa các trường đại học, viện nghiên cứu và doanh nghiệp để đào tạo lực lượng lao động phù hợp với yêu cầu thực tế là cực kỳ quan trọng.
Giảm chi phí sản xuất và đơn giản hóa quy định: Chính phủ cần có những biện pháp quyết liệt để giảm gánh nặng chi phí năng lượng cho doanh nghiệp thông qua các chính sách trợ giá tạm thời hoặc ưu đãi thuế. Đồng thời, việc rà soát và đơn giản hóa các quy định hành chính, loại bỏ các thủ tục rườm rà sẽ giúp tạo môi trường kinh doanh thuận lợi hơn, khuyến khích đầu tư và tăng cường năng lực cạnh tranh cho các doanh nghiệp Đức.

Việc thực hiện đồng bộ các giải pháp này sẽ là chìa khóa để ngành công nghiệp Đức vượt qua giai đoạn khó khăn hiện tại, phục hồi lợi thế cạnh tranh và tiếp tục giữ vững vị thế cường quốc công nghiệp trên trường quốc tế.