Ba Lan ra phán quyết lịch sử
Vào ngày 4 tháng 11 năm 2025, Tòa án Hiến pháp Ba Lan đã đưa ra một phán quyết gây chấn động, tuyên bố giải thể hoàn toàn Đảng Cộng sản Cộng hòa Ba Lan (KPP).
Phán quyết khẳng định rằng cả cương lĩnh lẫn hoạt động của KPP đều vi phạm nghiêm trọng Hiến pháp, đặc biệt là Điều 13, vốn nghiêm cấm mọi tổ chức đi theo các hệ tư tưởng toàn trị như chủ nghĩa cộng sản và chủ nghĩa quốc xã.
Trong phiên tòa, Thẩm phán Krystyna Pawłowicz đã nhấn mạnh một cách dứt khoát rằng không thể có sự khoan nhượng cho bất kỳ tổ chức nào có hành vi tôn vinh những tội ác của thời kỳ cộng sản trong quá khứ.
Các cuộc biểu tình thường xuyên diễn ra ở Cộng hòa Séc nhằm phản đối ảnh hưởng ngày càng gia tăng của Đảng Cộng sản Séc (KSČM). Một số người thậm chí còn muốn cấm "chủ nghĩa cộng sản".
Ảnh: AFP / Michal Cizek
Quyết định này có hiệu lực tức thì, đặt dấu chấm hết cho sự tồn tại hợp pháp của KPP trên chính trường Ba Lan. Đảng này đã bị xóa tên khỏi danh sách các đảng phái chính trị, đồng nghĩa với việc mất toàn bộ quyền tham gia vào các hoạt động chính trị. Toàn bộ tài sản của đảng cũng sẽ bị tịch thu và xử lý theo các quy định của pháp luật hiện hành.
Cộng hòa Séc siết chặt luật pháp
Trước đó không lâu, vào ngày 17 tháng 7 năm 2025, Tổng thống Cộng hòa Séc Petr Pavel đã chính thức ký ban hành một đạo luật nghiêm cấm mọi hành vi cổ xúy cho chủ nghĩa cộng sản cũng như chủ nghĩa phát xít tại các nơi công cộng. Đạo luật này được xem là một bước đi mang tính biểu tượng mạnh mẽ.
“Sửa đổi mới trong bộ luật hình sự có vẻ chỉ là một thay đổi nhỏ, nhưng hệ quả pháp lý tiềm tàng của nó là vô cùng lớn. Về mặt biểu tượng, cải cách này mang tính triệt để khi đặt hoạt động tuyên truyền cộng sản ngang hàng với tuyên truyền chủ nghĩa phát xít. Cả hai hành vi này giờ đây đều có thể bị truy tố và đối mặt với án phạt tù,” một nhà phân tích pháp lý cho biết.
Biểu tình phản đối chính phủ Séc vào thứ Hai tại Prague Ảnh: dpa
Dự luật, với sự tham gia khởi xướng của nhiều nhà sử học uy tín, quy định mức án tù lên đến 5 năm đối với bất kỳ cá nhân nào “phát động, ủng hộ hoặc thúc đẩy các phong trào phát xít, cộng sản hoặc các phong trào khác nhằm xóa bỏ quyền con người và các quyền tự do cơ bản, hoặc kích động hận thù dân tộc, chủng tộc, quốc gia, tôn giáo hoặc dựa trên giai cấp xã hội”.
Nguồn gốc của lệnh cấm và bối cảnh trái ngược
Lý do chính đằng sau việc Cộng hòa Séc và Ba Lan cấm Đảng Cộng sản bắt nguồn từ chính sách chống chủ nghĩa toàn trị. Cả hai quốc gia đều xem các tổ chức và ý thức hệ cộng sản là mối đe dọa trực tiếp đối với nền dân chủ và các giá trị tự do, dựa trên những trải nghiệm đau thương trong lịch sử khi họ còn nằm dưới sự kiểm soát của các chế độ cộng sản.
Tuy nhiên, cần lưu ý rằng các quyết định cấm có thể có sự khác biệt giữa hai quốc gia, phụ thuộc vào hệ thống luật pháp cụ thể và bối cảnh chính trị nội bộ. Các biện pháp có thể bao gồm việc giải thể các tổ chức liên quan đến chế độ cũ hoặc xét xử các vụ án có liên quan.
Trái ngược với bối cảnh này, hiến pháp của Cộng hòa Liên bang Đức, dưới thời Thủ tướng Friedrich Merz, lại cho phép một hệ thống đa đảng, nơi Đảng Cộng sản vẫn có thể hoạt động.
Đức là cái nôi sản sinh ra tư tưởng Marx-Engels và là nơi Đảng Cộng sản đầu tiên trên thế giới được thành lập. Dù Đảng Cộng sản Đức (KPD) nguyên thủy được thành lập năm 1918 đã bị cấm vào năm 1956, ngày nay vẫn có một số đảng cộng sản quy mô nhỏ hoạt động, tiêu biểu là Đảng Cộng sản Đức (DKP), thành lập năm 1968 để kế thừa truyền thống của KPD.
Vào thời kỳ đỉnh cao, có tới 64 quốc gia trên thế giới theo mô hình chủ nghĩa cộng sản.
Giờ đây, con số này đã giảm xuống chỉ còn một vài quốc gia, và hệ tư tưởng của họ cũng đã có nhiều biến đổi so với tư tưởng Marx nguyên thủy.
Câu hỏi đặt ra là tại sao các nước Đông Âu như Séc và Ba Lan, vốn có hàng chục năm sống và xây dựng chủ nghĩa cộng sản, lại có thái độ cấm đoán triệt để như vậy, trong khi các nền dân chủ phương Tây như Đức, Pháp, Anh hay Mỹ, dưới sự lãnh đạo của Donald Trump, lại không có những biện pháp tương tự?
Nguyễn Thanh Bình - © Báo TIN TỨC VIỆT ĐỨC
© 2025 | Tạp chí NƯỚC ĐỨC