Foto: EPA
Từ phòng tuyến Kyiv đến những thắng lợi vang dội
Theo phân tích của Harari, Ukraine dường như hoàn toàn yếu thế khi đối mặt với sự xâm lược của Nga vào năm 2014, thời điểm mà Nga dễ dàng thôn tính Crimea và chiếm đóng các vùng lãnh thổ phía đông đất nước.
Tuy nhiên, cuộc xung đột leo thang nghiêm trọng vào ngày 24 tháng 2 năm 2022, khi Nga phát động cuộc tấn công quy mô lớn với mục tiêu cuối cùng là khuất phục toàn bộ Ukraine và xóa sổ sự tồn tại của quốc gia này như một thực thể độc lập.
Vào thời điểm đó, nhiều nhà quan sát, bao gồm cả các đồng minh phương Tây, đều dự đoán Nga sẽ nhanh chóng chiếm đóng Kyiv chỉ trong vài ngày và thậm chí còn đề nghị hỗ trợ Tổng thống Zelensky sơ tán cùng việc thành lập một chính phủ lưu vong.
Tuy nhiên, Tổng thống Zelensky đã chọn ở lại Kyiv, và được cho là đã gửi thông điệp đến phía Mỹ: "Tôi cần đạn dược, không cần phương tiện di chuyển."
Bất chấp việc quân đội Ukraine đối mặt với lực lượng áp đảo về quân số và trang bị vượt trội, họ đã gây bất ngờ cho thế giới bằng cách đẩy lùi thành công cuộc tấn công vào thủ đô của Nga.
Đến cuối mùa hè năm 2022, những cuộc phản công lớn của Ukraine ở Kharkiv và Kherson đã diễn ra, giải phóng phần lớn lãnh thổ bị chiếm đóng trong giai đoạn đầu của cuộc xâm lược.
Tiến quân hạn chế và tổn thất nặng nề của Nga
Kể từ đó, dù có những bước tiến hạn chế từ cả hai phía, đường chiến tuyến hầu như không thay đổi đáng kể. Nga đang cố gắng tạo ấn tượng về một cuộc tiến quân không thể ngăn cản, nhưng theo Harari, tính đến mùa xuân năm 2022, Nga vẫn chưa thể chiếm được bất kỳ mục tiêu chiến lược quan trọng nào như Kyiv, Kharkiv hay Kherson.
Trong năm 2025, với tổn thất ước tính từ 200 đến 300 người chết và bị thương, quân đội Nga chỉ có thể chiếm được một dải đất biên giới hẹp, chỉ khoảng 0,6% tổng diện tích của Ukraine. Harari lập luận rằng, với tốc độ này, sẽ mất hàng trăm năm và hàng chục triệu sinh mạng để Nga có thể chinh phục phần còn lại của đất nước.
Ông so sánh tình hình hiện tại với Chiến tranh Thế giới thứ nhất, khi các tướng lĩnh sẵn sàng hy sinh hàng vạn binh sĩ chỉ để đổi lấy vài kilomet đất hoang tàn, lầy lội, trong khi báo chí lại tô vẽ những bản đồ phóng đại một cách giả tạo về "những bước tiến" trên "quy mô lớn". Theo Harari, những bản đồ hiện tại của Nga cũng không khác gì.
Chiến tranh tiêu hao và chiến lược của Ukraine
Harari nhấn mạnh rằng việc Ukraine rút lui chiến thuật để bảo toàn lực lượng và sinh mạng của binh sĩ, đồng thời buộc quân đội Nga phải tiêu hao lực lượng trong các cuộc tấn công tốn kém nhưng mang lại lợi ích tối thiểu, là một chiến lược hoàn toàn hợp lý.
"Ukraine đã thành công trong việc đưa cuộc chiến vào thế bế tắc," ông viết, đồng thời trích dẫn phân tích của Tướng Mick Ryan (nghỉ hưu) người Úc: nếu Hoa Kỳ chỉ chiếm được một phần năm đất nước Iraq sau ba năm xâm lược và chịu thiệt hại một triệu người, thì không ai có thể gọi đó là một chiến thắng.
Sự đổi mới của Ukraine trên biển và trên không
Harari chỉ ra rằng thành công của Ukraine trên biển cũng ấn tượng không kém. Vào ngày Nga xâm lược, Hạm đội Biển Đen nắm giữ ưu thế tuyệt đối, và Ukraine dường như không có cách nào đối phó. Ông nhắc lại sự cố trên Đảo Rắn, khi tàu Moskva của Nga yêu cầu lực lượng đồn trú đầu hàng, và họ đã đáp lại bằng lời lẽ cứng rắn.
Mặc dù Nga nhanh chóng chiếm đóng hòn đảo, nhưng vào tháng 6 năm 2022, lực lượng Ukraine đã tái chiếm đảo, và tàu Moskva cùng nhiều tàu chiến khác của Nga đã chìm xuống đáy biển.
Thông qua việc sử dụng tên lửa và máy bay không người lái một cách sáng tạo, Ukraine đã vô hiệu hóa ưu thế hải quân của Nga và thay đổi bản chất của chiến tranh trên biển.
Trên không, Harari viết, Nga cũng đã thất bại. Trong khi Israel giành quyền kiểm soát bầu trời Iran trong vòng 36 giờ mà không chịu tổn thất nào trong cuộc chiến kéo dài 12 ngày với Iran vào năm 2025, thì Nga vẫn chưa thể chiếm ưu thế trên bầu trời Ukraine và đang phải chịu những tổn thất nặng nề, bao gồm cả việc bị tấn công vào lực lượng máy bay ném bom chiến lược của họ vào tháng 6.
Đó là lý do tại sao Điện Kremlin ngày càng dựa vào tên lửa tầm xa và máy bay không người lái để khủng bố các thành phố của Ukraine, trong khi Ukraine chủ yếu tránh nhắm vào các mục tiêu dân sự ở Nga, mà ngày càng tấn công thành công các căn cứ không quân và cơ sở hạ tầng quân sự sâu bên trong lãnh thổ Nga.
Không có sự can thiệp trực tiếp của NATO
Harari nhắc nhở rằng tất cả những điều này mà Ukraine đạt được mà không cần sự can thiệp quân sự trực tiếp từ các quốc gia thứ ba. Quốc gia nước ngoài duy nhất chính thức cử quân tham chiến là Triều Tiên, với hơn 10.000 chiến binh đứng về phía Nga. Các quốc gia NATO đã cung cấp cho Ukraine vũ khí và nguồn lực khổng lồ, nhưng không có binh sĩ đồng minh nào chính thức tham gia vào các cuộc giao tranh.
Trước ngày 24 tháng 2 năm 2022, và cả sau đó, NATO đã từ chối cung cấp nhiều loại vũ khí hạng nặng cho Ukraine và hạn chế việc sử dụng các hệ thống khác, một số hạn chế vẫn còn tồn tại cho đến ngày nay. Đó là lý do tại sao người Ukraine đã giành chiến thắng ở Kyiv, Kharkiv và Kherson vào năm 2022 với nguồn lực hạn chế.
Nếu họ nhận được sự hỗ trợ đầy đủ ngay từ đầu, cuộc chiến có thể đã kết thúc vào cuối năm 2022 hoặc giữa năm 2023, trước khi Nga có thể tái thiết quân đội và nền kinh tế chiến tranh của mình.
Điểm yếu nằm ở phương Tây
Harari đánh giá rằng mắt xích yếu nhất trong phòng tuyến của Ukraine vào năm 2025 không nằm trên chiến trường mà là trong tâm trí của các đối tác phương Tây. Khi Nga không thể giành ưu thế trên biển và trên không, cũng như chọc thủng phòng tuyến của Ukraine trên bộ, chiến lược của họ là tìm cách vượt qua vị thế của Ukraine bằng cách tấn công vào ý chí của người Mỹ và châu Âu.
"Bằng cách lan truyền tuyên truyền về một chiến thắng không thể tránh khỏi của Nga, người Nga hy vọng rằng người Mỹ và châu Âu sẽ mất đi ý chí, rút lại sự ủng hộ dành cho Ukraine và buộc nước này phải đầu hàng," Harari viết.
Ông cảnh báo rằng điều này sẽ là một thảm họa không chỉ đối với Ukraine mà còn đối với các quốc gia NATO, những nước sẽ mất uy tín và mất đi lá chắn phòng thủ tốt nhất chống lại các mối đe dọa ngày càng gia tăng từ Nga.
Trong khi Nga đang mở rộng quân sự và nền kinh tế chiến tranh, châu Âu đang gấp rút tái vũ trang, nhưng hiện tại, lực lượng lớn nhất và dày dạn kinh nghiệm nhất đứng giữa quân đội Nga và Warsaw, Berlin hay Paris chính là quân đội Ukraine.
Quân đội Ukraine - lá chắn của châu Âu
Harari nhắc nhở rằng quân đội Ba Lan, Đức và Pháp mỗi nước có khoảng 200.000 binh sĩ, hầu hết không có kinh nghiệm chiến đấu, trong khi Ukraine có khoảng một triệu quân nhân, phần lớn là cựu chiến binh dày dạn trận mạc.
Sau các vụ xâm nhập không phận Estonia và các chuyến bay của máy bay không người lái qua Ba Lan, Romania (và có thể cả Đan Mạch), người châu Âu, theo Harari, nên nhận ra rằng nếu Nga tấn công châu Âu vào ngày mai và Hoa Kỳ đứng ngoài cuộc, lợi thế quân sự lớn nhất của lục địa này sẽ là quân đội Ukraine.
Quân đội Hoa Kỳ cũng có thể học hỏi kinh nghiệm từ Ukraine và sự phát triển về máy bay không người lái, lĩnh vực mà Ukraine đang đi đầu.
"Đó có lẽ là một phần lý do tại sao Tổng thống Trump gần đây có vẻ thiện cảm hơn với Ukraine. Ông ấy thích đứng về phía bên thắng cuộc," Harari kết luận.
Putin đã thất bại trong một trận chiến then chốt
Harari kết luận rằng không ai biết cuộc chiến sẽ diễn biến tiếp theo như thế nào vì nó phụ thuộc vào các quyết định trong tương lai, nhưng theo một khía cạnh nào đó, chiến thắng của Ukraine đã mang tính quyết định và không thể đảo ngược.
"Chiến tranh là sự tiếp nối của chính trị bằng các phương tiện khác.
Người chiến thắng không phải là người chiếm nhiều đất hơn, phá hủy nhiều thành phố hơn hay giết nhiều người hơn, mà là người đạt được mục tiêu chính trị của mình.
Và ở Ukraine, đã rõ ràng rằng Putin đã thất bại trong việc đạt được mục tiêu chiến tranh chính của mình – sự hủy diệt của quốc gia Ukraine," Harari viết cho Financial Times.
Ông nhắc lại rằng Putin đã tuyên bố trong nhiều bài phát biểu và bài viết rằng Ukraine chưa bao giờ là một quốc gia đích thực. Trong bài tiểu luận dài "Về sự thống nhất lịch sử của Nga và Ukraine" vào tháng 7 năm 2021, Putin khẳng định Ukraine là một sáng tạo giả dối mà các cường quốc nước ngoài muốn sử dụng để làm suy yếu Nga.
Ông phát động chiến tranh để chứng minh với thế giới rằng dân tộc Ukraine không tồn tại và rằng người Ukraine, ngay khi có cơ hội, sẽ vui vẻ quay trở lại với "Mẹ Nga".
"Ukraine là một quốc gia rất thực tế."
"Không ai biết sẽ còn bao nhiêu người phải chết vì những ảo tưởng và tham vọng của Putin, nhưng một điều đã trở nên vô cùng rõ ràng với toàn thế giới: Ukraine là một quốc gia rất thực tế, và hàng triệu người Ukraine sẵn sàng chiến đấu đến cùng để giữ vững độc lập khỏi Nga," Harari viết.
"Các quốc gia không được tạo nên từ những khối đất đá hay những giọt máu. Chúng được tạo nên từ những câu chuyện, hình ảnh và ký ức trong đầu mọi người. Bất kể cuộc chiến sẽ diễn biến ra sao trong những tháng tới, ký ức về cuộc xâm lược của Nga, những tội ác và những nạn nhân Ukraine sẽ tiếp tục nuôi dưỡng lòng yêu nước của người Ukraine trong nhiều thế hệ tới," Harari kết luận trong bài bình luận cho Financial Times.
Nhà sử học và triết gia Yuval Noah Harari
Phạm Hương - © Báo TIN TỨC VIỆT ĐỨC
Theo Index/Financial Times
© 2025 | Tạp chí NƯỚC ĐỨC