Thủ tướng Tây Ban Nha Pedro Sánchez khẳng định, nước này không cần đạt mức mục tiêu mới của NATO là chi 5% GDP cho quốc phòng. (Nguồn: Impala)
Vào phút chót trước khi diễn ra Hội nghị thượng đỉnh NATO diễn ra ở The Hague (Hà Lan) hai ngày 24-25/6, Thủ tướng Tây Ban Nha Pedro Sánchez đã khẳng định, nước này không cần đạt mức mục tiêu mới của NATO là chi 5% GDP cho quốc phòng và còn tìm được quyền miễn trừ trong thoả thuận chung. Điều này đã khiến Madrid bị xem như "kẻ ngoài cuộc" trong một liên minh vốn đang nỗ lực thể hiện sự đồng thuận.Ngành công nghiệp quốc phòng Mỹ đã 'cắm rễ' ở châu Âu sâu đến mức nào?
Ngay sau đó, Thủ tướng Slovakia Robert Fico tuyên bố trên mạng xã hội X rằng đất nước ông “có những ưu tiên khác trong những năm tới ngoài việc tái vũ trang” và hoàn toàn có thể không tăng chi tiêu quốc phòng.
Kết thúc hội nghị, Thủ tướng Sanchez tuyên bố, Tây Ban Nha sẽ tuân thủ đúng các năng lực đã thỏa thuận một cách kịp thời như nước này vẫn luôn làm, song nhấn mạnh: "Điều quan trọng không phải là chúng ta chi bao nhiêu, mà là chúng ta đem lại năng lực gì để đáp ứng những thách thức mà chúng ta phải đối mặt với tư cách là một liên minh".
Tuy nhiên, Tổng thống Mỹ Donald Trump, tự hào vì đã có "chiến thắng to lớn" cho Washington trong cuộc đấu tranh tăng chi tiêu quốc phòng ở NATO này, chỉ trích Tây Ban Nha vì đã đàm phán miễn trừ, thậm chí cảnh báo, Madrid phải "trả giá gấp đôi" trên bàn đàm phán thương mại.
Năm ngoái, Canada từng khiến nhiều nước thành viên khó chịu khi từ chối tăng ngân sách quốc phòng lên mức 2% GDP như NATO yêu cầu. Tuy nhiên, với việc Thủ tướng mới Mark Carney cam kết chi thêm 9 tỷ USD, đưa mức chi tiêu quốc phòng lên đúng ngưỡng 2%, Canada đã thoát khỏi "chiếc ghế nóng" và dần lấy lại hình ảnh trong liên minh.
Sự bất hợp tác từ Tây Ban Nha và Slovakia đã phủ bóng lên hội nghị mà ban lãnh đạo NATO kỳ vọng diễn ra suôn sẻ. Rõ ràng, không dễ để một liên minh gồm 32 quốc gia đi đến nhất trí, nhất là khi vấn đề ngân sách quốc phòng chạm đến lợi ích nội bộ từng nước.
Những bất đồng diễn ra ngay trước khi Tổng thống Mỹ Donald Trump tới The Hague, nơi ông kỳ vọng chứng kiến các đồng minh cam kết theo đuổi mục tiêu do chính ông đề xuất. Nhưng bất kể hai thủ tướng Sánchez và Fico nhắm đến cử tri trong nước hay không, họ đều không nhận được nhiều cảm thông từ các đối tác tại hội nghị.
Hội nghị thượng đỉnh NATO diễn ra tại Hà Lan trong hai ngày 24-25/6 tập trung vào mục tiêu tăng chi tiêu quốc phòng và củng cố cam kết phòng thủ tập thể. (Nguồn: NATO)
Mục tiêu 5% bao gồm hai thành phần chính:
Ít nhất 3,5% GDP hàng năm cho các khoản chi tiêu quốc phòng cốt lõi để đáp ứng mục tiêu năng lực của NATO
Tối đa 1,5% GDP cho các lĩnh vực như bảo vệ cơ sở hạ tầng quan trọng, an ninh mạng, khả năng phục hồi dân sự, đổi mới sáng tạo và xây dựng năng lực công nghiệp.
Các đại biểu đến với kỳ vọng về một hội nghị ngắn gọn, có trật tự, đã bị sốc khi chứng kiến Tây Ban Nha - quốc gia lâu nay chi tiêu quốc phòng èo uột và Slovakia – nước vẫn giữ thái độ chỉ trích việc hỗ trợ Ukraine, phá vỡ sự đồng thuận mong manh.
Người phát ngôn chính phủ Tây Ban Nha lập luận rằng, để tăng chi tiêu quốc phòng, Madrid sẽ phải tăng thuế và cắt giảm các chương trình phúc lợi xã hội. Dẫu vậy, phía Tây Ban Nha vẫn cam kết đáp ứng các mục tiêu năng lực mới của NATO.
Một số quan chức châu Âu thừa nhận, Thủ tướng Sánchez đang gặp khó khăn về chính trị khi chính phủ thiểu số của ông không thể thông qua ngân sách mới. Tuy nhiên, họ vẫn bác bỏ việc Tây Ban Nha né tránh cam kết chi tiêu mà NATO công bố chính thức.
Dù ông Sánchez tuyên bố có thể đáp ứng các mục tiêu lực lượng và trang bị của NATO mà chỉ cần chi 2,1% GDP, các đồng minh tỏ ra nghi ngờ. Thủ tướng Thụy Điển Ulf Kristersson khẳng định: “Tôi không thấy có chỗ cho bất kỳ ngoại lệ nào".
Trong khi đó, Thủ tướng Đan Mạch Mette Frederiksen cho rằng, việc các nước ở xa Nga xin miễn trừ là không công bằng. “Chúng ta đang nói về việc bảo vệ châu Âu, không chỉ Ba Lan hay CH Czech. Tôi phản đối ý tưởng cho một quốc gia được đứng ngoài”, bà nói nhưng không nêu đích danh Tây Ban Nha.
Ba Lan, quốc gia dự kiến chi 4,7% GDP cho quốc phòng trong năm nay, mức cao nhất NATO, cũng tỏ rõ không hài lòng. “Bất kỳ sự sai lệch nào khỏi nguyên tắc này từ một nước thành viên đều là tiền lệ xấu”, Bộ trưởng Quốc phòng Ba Lan Władysław Kosiniak-Kamysz tuyên bố trước khi tới hội nghị.
Ông cảnh báo việc một số quốc gia cố gắng mở rộng định nghĩa "chi tiêu quốc phòng" để bao gồm cả những khoản không trực tiếp phục vụ mục đích quân sự.
Khó khăn nội bộ
Ở trong nước, Thủ tướng Sánchez ngày càng đối mặt nhiều áp lực hơn. Một bộ phận trong liên minh cánh tả phản đối việc cắt giảm phúc lợi để dồn tiền cho quốc phòng. Đồng thời, uy tín của ông đang bị ảnh hưởng sau khi cơ quan điều tra cho biết, có bằng chứng về hành vi nhận hối lộ liên quan các dự án công của các quan chức cấp cao trong đảng.
“Một liên minh 32 nước vốn đã khó đạt đồng thuận, nhưng lý do tồn tại của NATO là mỗi nước phải là một đồng minh tốt”, một nhà ngoại giao NATO phát biểu: “Tây Ban Nha trước giờ vẫn tuân thủ cam kết, vì sao lần này lại không?”.
Theo các cựu quan chức NATO, những tranh cãi kiểu này là chuyện “năm nào cũng có”. Nhà phân tích Giuseppe Spatafora, cựu quan chức NATO hiện làm việc tại Viện Nghiên cứu an ninh Liên minh châu Âu (EU) nhận định: "Mọi quốc gia ban đầu đều đồng ý với mục tiêu 5% để tránh làm ông Trump nổi giận. Nhưng rồi ai cũng phải quay về thực tế ngân sách trong nước".
Tuy nhiên, ông Giedrimas Jeglinskas, cựu quan chức NATO và hiện là Chủ tịch Ủy ban Quốc phòng Quốc hội Lithuania, cảnh báo, việc Tây Ban Nha rút khỏi thỏa thuận phút chót đang tạo tiền lệ nguy hiểm: “Nếu một nước được miễn trừ, hiện tượng đó sẽ lây lan. Làm sao các lãnh đạo có thể bảo vệ mục tiêu 5% khi trở về nước, nếu một số nước đã được miễn?”.
Một số quốc gia từng chậm trễ trong việc nâng chi tiêu quốc phòng giờ đang vin vào Tây Ban Nha để yêu cầu sự linh hoạt.
Hôm 23/6, Bỉ tuyên bố muốn có “sự linh hoạt tối đa” từ NATO khi Ngoại trưởng Maxime Prévot nói với truyền thông địa phương: “Chúng tôi không lên tiếng ồn ào như Tây Ban Nha, nhưng các nhà ngoại giao của chúng tôi đã đàm phán để có cơ chế linh hoạt”.
Canada đang đặt ra các câu hỏi khi Ngoại trưởng Anita Anand nói với Politico rằng, Ottawa đang thảo luận về thời hạn đạt mục tiêu 5% GDP: “Liệu sẽ có sự linh hoạt quanh mức 1,5%? Hay có các mốc bắt buộc? Có tăng theo từng giai đoạn và được rà soát lại vào năm 2029 không?”.
Một số quan chức NATO hiểu tình thế của Thủ tướng Sánchez, nhưng vẫn cho rằng, Tây Ban Nha cần thể hiện trách nhiệm, nếu không, điều này sẽ "không công bằng với liên minh”.
Tuy vậy, một số quan chức châu Âu cho rằng, chính Tổng thống Trump mới là người phải chịu trách nhiệm, khi bản thân ông từng thừa nhận rằng, Mỹ không cần tuân theo mức chi tiêu mới do ông đặt ra cho các đồng minh. Một quan chức châu Âu kết luận: “Xem ra Tây Ban Nha đang đi cùng hướng với Mỹ – nước cũng không chấp nhận mức 5%".
Dù có những bất đồng, tuyên bố chung cuối cùng của Hội nghị thượng đỉnh NATO đã chính thức đưa ra cam kết tăng đáng kể chi tiêu quốc phòng, với việc phân bổ 5% GDP hàng năm cho đến năm 2035, song Tổng thư ký NATO Mark Rutte cho biết: "Tây Ban Nha sẽ linh hoạt để xác định con đường riêng của mình nhằm đạt được các mục tiêu về năng lực và định rõ các nguồn lực hàng năm cần thiết tính theo tỷ lệ phần trăm của tổng sản phẩm quốc nội".
Hiện chưa rõ sự linh hoạt của NATO có kéo theo hậu quả gì từ các quốc gia thành viên khác hay không, song có thể chắc chắn một điều rằng, Tây Ban Nha đang và sẽ phải đối mặt với sự giận dữ từ Mỹ, mà trước mắt là các cuộc đàm phán thương mại.
© 2025 | Tạp chí NƯỚC ĐỨC