Châu Âu lo ngại khả năng chống đỡ Nga của Kyiv sẽ suy yếu nghiêm trọng nếu Donald Trump, dưới ảnh hưởng của Tổng thống Nga Vladimir Putin, ép buộc Ukraine nhượng lại các tuyến phòng thủ then chốt tại Donbas.
Trong bối cảnh các cuộc đàm phán tại Washington năm 2025, những lời đề nghị nhượng bộ của Donald Trump đối với Vladimir Putin, đặc biệt là việc yêu cầu Ukraine giao nộp các tuyến phòng thủ quan trọng ở khu vực Donbas phía đông, đã làm dấy lên những lo ngại sâu sắc.
Hành động này bị nhiều người liên tưởng đến sự kiện nhượng lại Sudetenland của Tiệp Khắc cho Đức Quốc xã vào năm 1938, một quyết định đã mở đường cho sự sụp đổ nhanh chóng của quốc gia này trước sự bành trướng của Hitler.
Bài học lịch sử từ Munich
Năm 1938, sau Hội nghị Munich, việc nhượng lại Sudetenland – vùng đất giàu có với mạng lưới công sự, rừng rậm và chiến hào dày đặc – đã khiến khả năng tự vệ của Tiệp Khắc trước Đức Quốc xã gần như tan biến.
Giờ đây, các nhà lãnh đạo châu Âu đang cảnh báo rằng kịch bản tương tự có thể lặp lại nếu Kyiv bị áp lực phải nhượng lại các vị trí chiến lược ở Donbas, đặc biệt là khi Tổng thống Nga Vladimir Putin được cho là đã thuyết phục được Donald Trump về ý tưởng này.
Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelenskyy, trong cuộc gặp với Donald Trump tại Washington, chắc hẳn đã mang theo nỗi lo ngại này. Dù Trump có thể xem việc nhượng lại một phần Donbas như một “món quà” để đổi lấy thỏa thuận hòa bình, Zelenskyy hiểu rõ rằng một sự nhượng bộ như vậy không chỉ làm suy yếu mọi nỗ lực hòa bình mà còn tạo điều kiện cho Nga tiến sâu hơn vào trung tâm Ukraine.
Tomáš Kopečný, ủy viên chính phủ Séc phụ trách tái thiết Ukraine, đã nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tránh lặp lại những sai lầm lịch sử: "Điều quan trọng đối với châu Âu là không biến sự kiện này thành một khoảnh khắc Munich hay Yalta khác".
Ông ám chỉ đến sự phản bội của phương Tây đối với người Séc tại hội nghị Munich năm 1938 và việc bán đứng Trung và Đông Âu cho Joseph Stalin tại Yalta năm 1945.
Theo các báo cáo, Donald Trump tin rằng Putin sẽ chấp nhận một thỏa thuận hòa bình nếu Ukraine đồng ý trao trả toàn bộ tỉnh Donetsk và Luhansk. Tuy nhiên, điều này đang vấp phải sự phản đối mạnh mẽ từ Ukraine.
Zelenskyy đã kiên quyết tuyên bố: "Chúng tôi sẽ không rời khỏi Donbas. Chúng tôi không thể làm vậy. Donbas đối với người Nga là bàn đạp cho một cuộc tấn công mới trong tương lai".
Hậu quả chiến lược của việc nhượng bộ Donbas
Các nhà phân tích quân sự cũng đồng tình với cảnh báo của Zelenskyy, cho rằng bất kỳ sự nhượng bộ nào ở Donbas có thể dẫn đến hậu quả tàn khốc trên chiến trường. Viện Nghiên cứu Chiến tranh (ISW) đã chỉ ra rằng Điện Kremlin đang yêu cầu Ukraine bàn giao "vành đai pháo đài" của họ – một hệ thống phòng thủ kiên cố dựa trên các thành phố chiến lược, được củng cố qua nhiều năm.
Volodymyr Zelenskyy đã cảnh báo rằng việc rời bỏ Donbas và các công sự chiến lược sẽ mở ra một đầu cầu cho các cuộc tấn công của quân Nga trong tương lai.
ISW nhấn mạnh rằng Ukraine đã đầu tư rất nhiều thời gian, nguồn lực và công sức vào việc củng cố hệ thống phòng thủ này kể từ năm 2014. Việc nhượng lại Donbas sẽ cho phép Nga di chuyển tiền tuyến về phía tây khoảng 80 km, buộc Ukraine phải xây dựng các tuyến phòng thủ mới trên địa hình bằng phẳng và khó phòng thủ hơn nhiều ở Kharkiv và Dnipropetrovsk.
ISW kết luận rằng một lệnh ngừng bắn theo các điều khoản như vậy sẽ mang lại cho Moscow "một điểm xuất phát thuận lợi hơn nhiều cho một cuộc tấn công trong tương lai" và cho thấy Putin "vẫn không mặn mà với các cuộc đàm phán thiện chí".
Ước tính của Bộ Quốc phòng Anh cho thấy Nga sẽ cần hơn bốn năm chiến đấu và chịu thiệt hại nặng nề để có thể chiếm đóng hoàn toàn bốn khu vực mà nước này đã sáp nhập bất hợp pháp từ Ukraine.
Kyiv nhìn vào lịch sử để cảnh báo
Người Ukraine hiểu rõ bài học đắt giá mà Tiệp Khắc đã phải trả giá sau sự kiện Munich năm 1938. Olexiy Haran, giáo sư chính trị tại Học viện Kyiv-Mohyla, cảnh báo rằng "Nếu không có sự đảm bảo an ninh, việc đóng băng chiến tranh sẽ đồng nghĩa với việc xảy ra một thảm họa Munich 1938 lần thứ hai".
Ông chỉ ra rằng các đảm bảo an ninh cho Kyiv, được đề cập bởi nhà đàm phán chiến tranh của Trump, Steve Witkoff, dường như tương tự như Điều 5 của NATO, nhưng bản thân Trump lại nhiều lần loại trừ khả năng Ukraine gia nhập liên minh này.
Haran lập luận rằng một thỏa thuận ngừng bắn hoặc tổ chức bầu cử mà không có sự đảm bảo an ninh thực chất sẽ là "công nhận quyền kiểm soát của Nga đối với các lãnh thổ của Ukraine trong một thời gian không xác định", lặp lại sai lầm nhượng bộ kẻ xâm lược chỉ dẫn đến leo thang hơn nữa.
Yaroslav Hrytsak, một sử gia Ukraine, còn tiến xa hơn khi cảnh báo đây không chỉ là một sự "phản bội kiểu Munich" mà còn là một "khoảnh khắc Yalta".
Điện Kremlin đang thúc ép Ukraine nhượng lại "vành đai pháo đài" chiến lược của mình.
Ngoài các yếu tố quân sự và chiến lược, việc thay đổi biên giới còn kéo theo hệ lụy nhân đạo. Châu Âu đã từng chứng kiến những cuộc thanh trừng sắc tộc quy mô lớn trong Thế chiến II và việc trục xuất hàng triệu người Đức khỏi Tiệp Khắc và Ba Lan sau năm 1945. Hrytsak cho rằng việc Ukraine buộc phải trao toàn bộ Donbas cho Nga sẽ trao cho Moscow quyền "quyết định số phận của người dân sống ở các nước thuộc khối Liên Xô cũ", đi ngược lại ý muốn của người dân địa phương và thể hiện sự cai trị của kẻ mạnh đối với kẻ yếu.
Chiến thuật trì hoãn của Moscow
Các nhà ngoại giao và chính phủ ở sườn phía đông của NATO cảnh báo rằng Nga đang lợi dụng các cuộc đàm phán hòa bình để đạt được những mục tiêu chiến lược mà nước này chưa thể giành được trên chiến trường, bất chấp hơn ba năm rưỡi giao tranh đẫm máu và tổn thất nhân mạng nặng nề.
Cơ quan tình báo Latvia nhận định: "Nga có lẽ nhận thức được rằng hiện tại họ không có đủ năng lực quân sự để đạt được các mục tiêu tối đa trên chiến trường. Thay vào đó, Moscow đang cố gắng ép Ukraine nhượng bộ thông qua nhiều biện pháp gây ảnh hưởng khác nhau".
Tuy nhiên, bất chấp những lo ngại về việc Trump có thể "trao" Ukraine cho Putin, vẫn có những điểm khác biệt đáng chú ý so với năm 1938. Khi thỏa thuận về Sudetenland được ký kết, Tiệp Khắc đã không được mời tham gia đàm phán.
Lần này, Tổng thống Zelenskyy đã có mặt tại Nhà Trắng để trao đổi với Trump và bày tỏ mong muốn về một lệnh ngừng bắn dựa trên tiền tuyến hiện tại.
Một số quan chức châu Âu vẫn giữ thái độ thận trọng nhưng lạc quan, tin rằng Hoa Kỳ sẽ không phản bội châu Âu. Kopečný, đặc phái viên của Cộng hòa Séc tại Ukraine, nhận xét: "Tôi không thấy điều này đang xảy ra. Đây không phải là những gì diễn ra ở Munich và Yalta".
Thu Phương - © Báo TIN TỨC VIỆT ĐỨC biên dịch
Bài viết của Chris Lunday, Jacopo Barigazzi và Veronika Melkozerova
© 2025 | Tạp chí NƯỚC ĐỨC