Giữa những biến động của kinh tế toàn cầu và loạt lệnh trừng phạt từ phương Tây, nền kinh tế Nga đang đối mặt với những thách thức chưa từng có. Đồng ruble tiếp tục mất giá, lạm phát leo thang, lao động thiếu hụt trầm trọng, còn xăng dầu và thực phẩm trở nên đắt đỏ khi mùa đông khắc nghiệt đang đến gần.
Theo báo cáo được Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) công bố vào tháng 10, tăng trưởng GDP của Nga đạt 1-2% trong năm nay, thấp hơn so với dự báo trước đó, trong khi lạm phát dự kiến ở mức 7-8%. Điều này phản ánh sự suy giảm rõ rệt sau giai đoạn Nga dồn mọi nguồn lực ưu tiên cho quân sự, trong khi các lệnh trừng phạt từ phương Tây ngày càng siết chặt.
Để đối phó, Nga đang áp dụng chính sách "thắt lưng buộc bụng", gồm cắt giảm chi tiêu công, siết chặt kỷ luật tài khóa, các biện pháp có thể ảnh hưởng đáng kể đến đời sống hàng ngày của người dân, buộc họ phải điều chỉnh cách chi tiêu và sinh hoạt.
Người dân mua rau quả tại thủ đô Moskva hồi tháng 6. Ảnh: AFP
Cắt giảm chi tiêu, tăng kỷ luật tài khóa
Một trong những trụ cột chính của chính sách "thắt lưng buộc bụng" là cắt giảm chi tiêu công, đặc biệt trong lĩnh vực quốc phòng, vốn được Nga ưu tiên hàng đầu kể từ khi chiến sự Ukraine bùng nổ.
Chi tiêu quốc phòng và an ninh Nga trong năm 2025 chiếm khoảng 8% GDP, chiếm trên 43% tổng chi ngân sách nhà nước. Đây là những mức cao kỷ lục, khi Nga dốc tiền của cho lĩnh vực công nghiệp quốc phòng và trang bị cho quân đội.
Tuy nhiên, Tổng thống Vladimir Putin đã tuyên bố sẽ cắt giảm chi tiêu quân sự từ năm sau, nhấn mạnh rằng Nga cần cân bằng giữa an ninh quốc gia và ổn định kinh tế. Vào năm 2026, chi tiêu quốc phòng dự kiến giảm xuống còn 38% tổng chi ngân sách, tương đương giảm 11 tỷ USD.
Việc cắt giảm này không phải là dấu hiệu Nga đã suy yếu về mặt quân sự, mà là chiến lược điều chỉnh để tránh tình trạng "nền kinh tế hai tốc độ", nơi kinh tế quốc phòng phát triển mạnh, nhưng lĩnh vực dân sự lại suy thoái, theo Anders Aslund, học giả từ Quỹ Marshall Đức (GMF).
Mục tiêu cốt lõi của chính sách "thắt lưng buộc bụng" là giảm thâm hụt ngân sách, giúp chính phủ ít phụ thuộc vào vay mượn hơn. Chỉ trong 7 tháng đầu năm 2025, thâm hụt ngân sách Nga đã chạm mức 4.900 tỷ rouble, tương đương 129% kế hoạch cả năm.
Trong khi đó, doanh thu dầu mỏ sụt giảm gần 17% trong nửa đầu năm nay, buộc chính phủ Nga điều chỉnh dự báo thâm hụt lên 1,7% GDP, gấp 3 lần ước tính ban đầu.
Ông Putin thăm cơ sở của tập đoàn vũ khí Nga Uralvagonzavod tháng 2/2024. Ảnh: RIA Novosti
Để tăng thu ngân sách, Nga yêu cầu thay đổi cách tính thuế thu nhập cá nhân từ hệ thống hai bậc sang năm bậc, với mức cao nhất lên đến 22% từ năm 2025, đồng thời đề xuất tăng thuế VAT từ 20% lên 22%. Những biện pháp này nhằm bù đắp cho sụt giảm doanh thu từ dầu khí do giá dầu giảm và lệnh trừng phạt của phương Tây.
Trong dự thảo ngân sách 2026, Nga dự kiến giảm thâm hụt xuống 1,2% GDP, chủ yếu qua tăng thuế và cắt giảm chi tiêu xã hội.
Các biện pháp "thắt lưng buộc bụng" còn nhằm tăng cường kỷ luật tài khóa, chứng minh sự ổn định của kinh tế Nga trước các chủ nợ quốc tế và tổ chức xếp hạng tín dụng. Thống đốc Ngân hàng Trung ương Nga Elvira Nabiullina cảnh báo rằng kỷ luật tài khóa là chìa khóa để tránh suy thoái sâu.
Dù bị loại khỏi nhiều thị trường tài chính phương Tây, Nga vẫn duy trì xếp hạng tín dụng ổn định nhờ dự trữ ngoại hối và kiểm soát nợ công thấp ở mức 17% GDP.
Tuy nhiên, Fitch Ratings nhận định sau giai đoạn tăng trưởng nóng nhờ chi tiêu quân sự, kinh tế Nga đang chững lại, tăng trưởng tiềm năng chỉ 1% sau 2025. Trong bối cảnh đó, việc siết chặt kỷ luật tài khóa, cắt giảm chi tiêu không thiết yếu giúp Nga tránh lạm phát phi mã và duy trì khả năng vay mượn từ các đối tác bên ngoài.
Tác động tới người dân
Đối với người dân Nga, việc chính phủ thắt chặt kỷ luật tài khóa đồng nghĩa với ít hỗ trợ xã hội hơn, như giảm trợ cấp năng lượng trong mùa đông. Trong khi đó, người dân Nga cũng phải đối mặt áp lực tài chính cá nhân ngày càng lớn.
Các cuộc khảo sát cho thấy nhiều người Nga vẫn lạc quan về triển vọng kinh tế, nhưng hành vi "thắt lưng buộc bụng" đã trở thành xu hướng phổ biến, từ cắt giảm mua sắm không thiết yếu đến tìm kiếm việc làm thêm để bù đắp thu nhập.
Một cuộc khảo sát của RBC hồi tháng 7 cho thấy 38% người lao động Nga không có khoản dự phòng tài chính, khiến họ dễ bị tổn thương trước biến động kinh tế. Người dân tại những thành phố lớn như Moskva và St. Petersburg đang chuyển sang mua sắm hàng hóa địa phương tại chợ truyền thống thay cho hàng nhập khẩu ở siêu thị, cắt giảm chi tiêu cho du lịch và giải trí.
"Chúng tôi phải ưu tiên thực phẩm và các hóa đơn cần thiết, không còn chỗ cho những thứ xa xỉ nữa", Anna Ivanova, nhân viên văn phòng ở Moskva, nói với Moscow Times.
Trong khi đó, Nga đáng thiếu hụt khoảng 2-3 triệu lao động, do nhiều đàn ông nhập ngũ và tham chiến ở Ukraine hoặc ra nước ngoài để tránh bị huy động. "Lao động ít đi có thể làm lương tăng lên, nhưng người dân bình thường không được hưởng lợi vì chi phí sinh hoạt tăng nhanh hơn", các chuyên gia từ Trung tâm Wilson nhận định.
Với lạm phát duy trì ở mức 7-8% trong năm nay, giá thực phẩm, xăng dầu liên tục tăng, buộc các hộ gia đình phải cắt giảm chi tiêu hàng ngày. Kết quả là nhiều gia đình Nga đã tiết kiệm bằng cách tự trồng rau củ, đi chung xe để giảm tiền xăng.
Nhiều người Nga, đặc biệt ở khu vực nông thôn, đang cắt giảm dịch vụ y tế và giáo dục tư nhân, chuyển sang hệ thống công lập có chi phí rẻ hơn, phản ánh sự thích nghi trước khó khăn. 37% người Nga kỳ vọng nền kinh tế sẽ ổn định, nhưng sự lạc quan này đang giảm dần khi mùa đông đến.
"Nga đang bước vào giai đoạn mà người dân phải chi nhiều hơn để nhận lại được ít hơn, với ngân sách 2026 tiết lộ thực tế khắc nghiệt của một cuộc chiến kéo dài", Alexander Kolyandr, chuyên gia kinh tế từ Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Chính sách châu Âu (CEPA) nhận định.
Phong Lâm (Theo Reuters, Moscow Times, Al Jazeera, Chatham House)
Nguồn: VNEXPRESS.NET
© 2025 | Tạp chí NƯỚC ĐỨC