Khi lực lượng Nga tiến hành xâm lược Ukraine vào ngày 24 tháng 2 năm 2022, phần lớn các nhà quan sát quốc tế đã dự đoán một sự sụp đổ nhanh chóng của thủ đô Kyiv chỉ trong vài ngày.
Tuy nhiên, thực tế đã diễn ra theo một chiều hướng mà ngay cả Điện Kremlin cũng không thể lường trước được: một dân tộc với nguồn lực hạn chế hơn, một nền kinh tế yếu kém hơn, đã kiên cường đứng vững trước một cỗ máy quân sự từng được xem là mạnh mẽ nhất lục địa châu Âu.
Đề xuất hòa bình 28 điểm và ý nghĩa đằng sau
Ba năm trôi qua, với chiến sự đang rơi vào bế tắc trên các tuyến đầu và mùa bầu cử quan trọng tại Hoa Kỳ đang đến gần, Washington – đặc biệt là chính quyền mới với tư duy "America First" – đã bất ngờ đưa ra một kế hoạch hòa bình bao gồm 28 điểm.
Tuy nhiên, vấn đề cốt lõi nằm ở chỗ: bản kế hoạch mang danh "hòa bình" nhưng dường như mọi điểm khoản đều ngấm ngầm yêu cầu Ukraine phải từ bỏ chủ quyền, đóng băng xung đột theo một chiều hướng có lợi rõ rệt cho Moscow, đồng thời tạo ra một tiền lệ nguy hiểm cho mọi chế độ sử dụng vũ lực để đạt được mục tiêu trên thế giới.
Có lẽ chưa từng trong lịch sử hiện đại, một văn bản mang tiêu đề "hòa bình" lại mang nhiều nét tương đồng với một bản án buộc quốc gia bị xâm lược phải chấp nhận thất bại một cách rõ ràng đến như vậy.
Chúng ta cần đoàn kết hơn bao giờ hết để có được một nền hòa bình có phẩm giá trên đất nước chúng ta – Bài phát biểu của Tổng thống Zelenskyy
Phân tích các trụ cột chính của kế hoạch
Nếu loại bỏ lớp vỏ ngôn ngữ ngoại giao hoa mỹ, bản kế hoạch 28 điểm thực chất xoay quanh ba trụ cột chính:
- Ukraine buộc phải chấp nhận mất lãnh thổ về tay Nga, thông qua việc "không quay lại bằng quân sự" và "công nhận thực tế trên mặt đất".
- Ukraine phải giảm thiểu năng lực quân sự, ngừng mọi hoạt động có thể bị xem là "đe dọa an ninh Nga".
- Ukraine phải tiến hành tái cấu trúc về chính trị và pháp lý theo các yêu cầu mà Moscow có tiếng nói, bao gồm cả việc "đối thoại trực tiếp" với các chính quyền ly khai do Nga hậu thuẫn tại Donetsk và Luhansk.
Khi áp dụng vào thực tế, 28 điểm này đồng nghĩa với việc Ukraine phải đầu hàng một cách có "văn minh" – nhưng suy cho cùng, đó vẫn là sự đầu hàng.
Tiền lệ nguy hiểm và sự thay đổi chiến lược của Mỹ
Điều trớ trêu là bản kế hoạch này lại được soạn thảo bởi một siêu cường từng là nhà bảo trợ lớn nhất cho Ukraine. Tuy nhiên, khi bối cảnh chính trị tại Mỹ có sự thay đổi và các ưu tiên chiến lược được điều chỉnh, thì "đồng minh tiền tuyến" cũng buộc phải thích nghi theo.
Điểm mấu chốt của dự thảo này là yêu cầu Ukraine chấp nhận tình trạng "de facto", tức là cho phép Nga giữ lại những vùng lãnh thổ đã chiếm đóng. Đây là mô hình mà Moscow đã từng áp dụng thành công tại:
- Abkhazia và Nam Ossetia (Georgia, năm 2008).
- Crimea (Ukraine, năm 2014).
- Donetsk – Luhansk (từ năm 2014, được hợp thức hóa vào năm 2022).
Một khi tiền lệ này được thiết lập, tất cả các quốc gia có chung biên giới với Nga – từ Moldova đến Kazakhstan, từ các nước Baltic đến vùng Caucasus – sẽ nhận thức rõ rằng an ninh của họ không còn dựa trên luật pháp quốc tế, mà phụ thuộc hoàn toàn vào ý muốn và sức mạnh quân sự của Kremlin.
Tạp chí The Interpreter từng phân tích rằng, nếu lãnh thổ bị chiếm đoạt bằng vũ lực mà sau đó được hợp thức hóa thông qua "đàm phán hòa bình", thì khái niệm về chủ quyền quốc gia coi như đã sụp đổ.
Yêu cầu hạn chế khả năng tự vệ của Ukraine
Một số điểm trong dự thảo yêu cầu Kyiv "không phát triển hệ thống tấn công tầm xa", "giảm hoạt động đặc nhiệm", hoặc không mở rộng các liên minh quân sự. Đây chính là những điều mà Moscow đã mong muốn từ lâu: biến Ukraine thành một vùng đệm, đủ yếu để không thể tự vệ được.
Nguy hiểm hơn, trong khi Ukraine bị ràng buộc bởi các điều khoản này, Nga lại không bị yêu cầu bất kỳ điều gì tương xứng. Một sự bất đối xứng rõ ràng được gói ghém trong ngôn ngữ "giảm leo thang", nhưng trên thực tế, nó lại giúp Nga có thêm thời gian để tái vũ trang và chuẩn bị cho các vòng xung đột tiếp theo.
Công thức "chiến tranh lai" của Nga được hợp thức hóa
Nga đã thử nghiệm chiến tranh lai (hybrid war) tại Moldova, Georgia và Ukraine trong nhiều thập kỷ. Công thức này bao gồm:
- Kích động các phong trào ly khai.
- Sử dụng lực lượng quân sự để hỗ trợ.
- Trao tính chính danh giả tạo cho các lực lượng ly khai.
- Buộc đối thoại giữa các thực thể ngang hàng.
Bản dự thảo 28 điểm này đang đưa bước thứ tư của công thức trên vào khuôn khổ pháp lý quốc tế. Điều này có nghĩa là, các chính quyền ly khai ở Donetsk và Luhansk – vốn được Nga dựng lên bằng xe tăng và pháo binh – sẽ được xem như những "chủ thể hợp lệ".
Đây là một đòn tấn công trực diện vào nguyên tắc bất khả xâm phạm của chủ quyền quốc gia.
Động cơ đằng sau kế hoạch của Mỹ
Phân tích từ các cơ quan tình báo phương Tây cho thấy Washington không phải là không nhận thức được hậu quả của kế hoạch này. Họ hiểu rất rõ. Tuy nhiên, họ đang tính toán theo ba hướng chính:
- Giảm gánh nặng tài chính cho chính phủ.
- Tập trung nguồn lực cho các vấn đề trong nước.
- Chuyển trọng tâm chiến lược sang cạnh tranh dài hạn với Trung Quốc.
Một số cố vấn cho rằng việc "ổn định quan hệ Mỹ-Nga" có thể giúp Mỹ rảnh tay hơn về mặt chiến lược. Tuy nhiên, The Interpreter luôn nhấn mạnh rằng, không có lợi ích thực dụng nào đáng để đánh đổi sự hợp pháp hóa hành vi xâm lược.
Nếu Ukraine bị buộc phải chấp nhận thỏa thuận này, Mỹ có thể kết thúc một cuộc chiến, nhưng đồng thời mở ra một kỷ nguyên mới nơi hành vi xâm lược có thể được "đàm phán hợp thức hóa".
Bài học lịch sử từ sự kiện Munich năm 1938 vẫn còn nguyên giá trị: thỏa hiệp với kẻ xâm lược chưa bao giờ mang lại hòa bình; nó chỉ trì hoãn chiến tranh để rồi khiến nó trở nên tồi tệ hơn.
Quyết tâm kiên cường của người dân Ukraine
Quyết tâm của Ukraine không phải là lời tuyên truyền mà là một thực tế được chứng minh:
- 70.000 tình nguyện viên đã gia nhập lực lượng phòng vệ ngay trong tháng đầu tiên của cuộc chiến.
- Hàng triệu người dân buộc phải tản cư nhưng vẫn giữ vững quốc tịch và tiếp tục đóng thuế cho đất nước.
- Hàng nghìn doanh nghiệp đã chuyển hoạt động về miền Tây để duy trì guồng quay kinh tế.
- Quân đội Ukraine, dù yếu thế hơn nhiều, đã kiên cường chặn đứng hàng loạt đợt tấn công lớn tại Kharkiv, Bakhmut và Avdiivka.
Người dân Ukraine thấu hiểu điều mà bản dự thảo cố tình bỏ qua: từ bỏ lãnh thổ hôm nay đồng nghĩa với việc mất cả quốc gia vào ngày mai.
Ba tầng tư duy đằng sau kế hoạch
Khi phân tích kỹ hơn, có thể thấy bản kế hoạch này phản ánh ba tầng tư duy:
- Tính toán nội địa Mỹ: Kiểm soát ngân sách, giảm sự can dự quốc tế, và làm hài lòng cử tri trong nước.
- Chiến lược đối ngoại: Thử nghiệm "tái khởi động quan hệ với Nga" nhằm dồn toàn lực cho cuộc cạnh tranh chiến lược với Trung Quốc.
- Ưu tiên lợi ích ngắn hạn trên nguyên tắc dài hạn: Đây là yếu tố nguy hiểm nhất.
Điều đáng mỉa mai là, nếu kế hoạch này thành công, nó sẽ không làm cho phương Tây mạnh mẽ hơn, mà ngược lại, khiến phương Tây mất đi tài sản quý giá nhất của mình: uy tín đạo lý.
Thông điệp rõ ràng từ Tổng thống Zelenskyy
Tổng thống Zelenskyy và chính phủ Ukraine không sử dụng những từ ngữ phức tạp. Thông điệp của họ vô cùng rõ ràng:
- Chúng tôi sẽ không đầu hàng.
- Chúng tôi sẽ không đánh đổi chủ quyền lãnh thổ để đổi lấy một nền hòa bình ảo tưởng.
- Chúng tôi sẽ không để lịch sử bị kẻ xâm lược viết lại.
Đây không chỉ là một lập trường chính trị mà còn là sự đồng thuận sâu sắc của cả một dân tộc – một điều mà không phải quốc gia nào cũng còn giữ được.
Cuộc chiến Ukraine: Bài kiểm tra toàn cầu
Cuộc chiến tại Ukraine là một bài kiểm tra mang tầm vóc toàn cầu. Nó đặt ra câu hỏi:
- Luật pháp quốc tế có thực sự là một giá trị cốt lõi hay chỉ là khẩu hiệu suông?
- Biên giới quốc gia có thực sự bất khả xâm phạm hay chỉ là những đường kẻ tạm thời trên bản đồ?
- Một siêu cường có dám đứng lên bảo vệ các nguyên tắc cơ bản hay sẽ chọn sự im lặng, "ngậm miệng ăn tiền" khi cần thiết?
- Các nền dân chủ có đủ sức mạnh tự vệ trước mô hình chuyên chế được vũ trang hóa hay không?
Nếu Ukraine thất bại vì một "văn bản đi đêm chính trị" được soạn thảo trên lưng họ, thì thế giới sẽ không chỉ mất đi một quốc gia, mà còn đánh mất niềm tin vào trật tự quốc tế đã được xây dựng suốt 80 năm qua.
Sự thật trần trụi đằng sau bản dự thảo
Khi mọi lớp ngôn ngữ ngoại giao được bóc trần, bản dự thảo 28 điểm chỉ còn lại một sự thật trần trụi:
- Hoa Kỳ mong muốn chấm dứt chiến tranh.
- Nga khao khát chiến thắng.
- Ukraine bị yêu cầu trả giá cho cả hai mong muốn đó.
Tuy nhiên, chính trong khoảnh khắc bị dồn vào thế khó này, dân tộc Ukraine lại thể hiện rõ nét nhất sự kiên cường của mình. Họ không chọn con đường dễ dàng. Họ chọn con đường đúng đắn.
Với một dân tộc từng nếm trải nỗi đau bị xóa tên khỏi bản đồ, không có điều khoản nào – dù là 28 hay 280 – có thể ép buộc họ từ bỏ quyền tồn tại thiêng liêng của mình.
Thành Lộc - © Báo TIN TỨC VIỆT ĐỨC
© 2025 | Tạp chí NƯỚC ĐỨC