Đại biểu Quốc hội Phan Thị Thanh Phương - Ảnh: G.HÂN
Theo đại biểu, dự thảo Luật Báo chí sửa đổi còn thiếu những khái niệm và quy định về kinh tế báo chí, thu phí đọc báo, trong khi đây là những hoạt động, loại hình dịch vụ mới của báo chí Việt Nam trong bối cảnh chuyển đổi số, khá phổ biến.
Kinh tế báo chí là xu hướng tất yếu
Thực tế khoảng 10 năm trở lại đây cho thấy nguồn thu của hầu hết các cơ quan báo chí sụt giảm (do nhiều yếu tố tác động). Vì vậy, thay vì duy trì cách thức hoạt động cũ với những trụ cột truyền thống tạo doanh thu có hạn, các cơ quan báo chí đã chủ động đa dạng hóa nguồn thu một cách hợp lý, hợp pháp.
Đặc biệt, các cơ quan báo chí chủ lực hoàn toàn tự chủ tài chính ở TP.HCM đã sớm xây dựng và triển khai chiến lược kinh tế báo chí để có những nguồn thu mới, cân đối thu chi nhằm bảo đảm duy trì hoạt động và thực hiện tốt nhiệm vụ chính trị. Đồng thời đầu tư cho chuyển đổi số và đổi mới sáng tạo để tạo đà phát triển.
Nữ đại biểu đoàn TP.HCM cho rằng sản phẩm truyền thông tiêu biểu của chuyển đổi số báo chí là dịch vụ thu phí đọc báo với phân khúc bài báo cao cấp trên báo điện tử (hoặc từ báo in đưa lên báo điện tử).
Thực tế, đã có một số tờ báo điện tử như VietnamPlus của Thông tấn xã Việt Nam và VietNamNet, báo Người Lao Động ra mắt dịch vụ thu phí đọc báo tại chuyên mục “Dành cho bạn đọc VIP” (từ tháng 7-2022).
Tiếp đó, báo Tuổi Trẻ ra mắt Tuổi Trẻ Sao, dù chưa phải trực tiếp thu phí đọc báo (PPU-Pay Per Use) nhưng hình thức nhận tiền khen bài hay của Tuổi Trẻ Sao cũng là một hình thức tạo nguồn thu.
Hiện nhiều cơ quan báo chí đang nghiên cứu, tham khảo dịch vụ thu phí đọc báo để công bố vào thời điểm phù hợp. Đây là xu thế tất yếu trong tương lai gần của báo chí. Do vậy, đại biểu Thanh Phương cho rằng nhất thiết cần đưa nội dung “kinh tế báo chí”, “thu phí đọc báo” vào Luật Báo chí sửa đổi.
Phát huy vai trò của báo chí trên không gian mạng
Ở góc độ khác, đại biểu Lê Thị Thu Hà (Lào Cai) đề xuất bổ sung quy định về an toàn tác nghiệp với nhà báo. Trong đó, thiết lập cơ chế phối hợp rõ ràng giữa cơ quan báo chí, chính quyền địa phương và lực lượng chức năng.
"Nhà báo là những người tìm kiếm sự thật và cần được bảo vệ một cách tương xứng. Nhà báo được bảo vệ thì báo chí mới mạnh, báo chí mạnh nền dân chủ mới vững", bà Hà nói thêm.
Về hoạt động báo chí trên không gian mạng, được xem là nội dung quan trọng và tác động trực tiếp đến chủ quyền số quốc gia. Tuy nhiên, đại biểu cho rằng dự thảo đang tiếp cận theo tư duy truyền thống, trong khi các nền tảng xuyên biên giới đã thay đổi toàn bộ cấu trúc phân phối thông tin.
Thực tế, các nền tảng này sử dụng nội dung báo chí để thu lợi, chi phối thuật toán, phân phối thông tin, tự động tổng hợp, lập trình và trích đoạn tin tức mà không cần xin phép, không chia sẻ lợi nhuận, không chịu trách nhiệm pháp lý. Đồng thời, không thực hiện gỡ bỏ tin sai theo yêu cầu của cơ quan có thẩm quyền.
Vì thế, nữ đại biểu cho rằng nếu Luật Báo chí không đặt ra các nghĩa vụ pháp lý tối thiểu, báo chí Việt Nam sẽ mãi ở thế bất bình đẳng ngay chính trên sân chủ quyền của mình.
Theo đó, bà đề nghị bổ sung ba nhóm nghĩa vụ bắt buộc đối với các nền tảng xuyên biên giới. Bao gồm nghĩa vụ chia sẻ doanh thu, bảo vệ giá trị đầu tư của báo chí, nghĩa vụ gỡ bỏ nội dung sai phạm.
Phóng viên vào vùng mưa ngập miền Trung là bài kiểm tra thực tế những cơ quan báo chí quy mô lớn
Nhấn mạnh vai trò của cơ quan báo chí, đặc biệt trong đợt mưa lũ vừa qua tại khu vực miền Trung, Tây Nguyên, đại biểu Phan Thị Thanh Phương (đoàn TP.HCM) cho hay cùng với các cấp chính quyền, các lực lượng đoàn thể là sự xuất hiện rất kịp thời của các cơ quan báo chí lớn như Tuổi Trẻ, Người Lao Động, Pháp Luật TP.HCM, Hà Nội Mới…
“Phóng viên của các báo đã có mặt ngay những “rốn lũ”, những điểm ngập sâu, những khu dân cư bị chia cắt nặng nề; vừa đưa tin chân thực, chính xác, vừa trực tiếp chuyển hàng cứu trợ, mang theo nhu yếu phẩm đến với bà con đang oằn mình giữa thiên tai.
Những hình ảnh ấy một lần nữa khẳng định về sứ mệnh không thể thay thế của báo chí, đặc biệt những tờ báo lớn có uy tín lâu năm tại các trung tâm kinh tế - xã hội như Hà Nội và TP.HCM”, bà Phương nhấn mạnh.
Thực tiễn sinh động này đặt ra yêu cầu cấp thiết: Luật Báo chí (sửa đổi) phải tạo hành lang pháp lý đầy đủ để xây dựng các cơ quan báo chí - truyền thông chủ lực đa phương tiện ở hai đô thị lớn nhất cả nước. Mục tiêu tăng cường năng lực thông tin chính thống, dựa trên công nghệ hiện đại, có bộ phận phân tích, xác thực, phản ứng nhanh trước các luồng thông tin sai lệch.
Thực tế những ngày mưa lũ vừa qua chính là “bài kiểm tra thực tế”, theo đại biểu, chỉ có các cơ quan báo chí quy mô lớn, vận hành đa nền tảng, mới đủ năng lực triển khai hàng chục phóng viên tới hiện trường, phát tin liên tục, livestream thời gian thực, đồng thời vận hành các hệ thống tiếp nhận, phân phối hàng cứu trợ.
Trên cơ sở đó, đại biểu Phương đề nghị Luật Báo chí sửa đổi có điều khoản mang tính khung để Hà Nội và TP.HCM được xây dựng mô hình này. Trao cơ chế hoạt động linh hoạt, phù hợp mô hình tòa soạn hội tụ, cho phép ứng dụng công nghệ, hợp tác sản xuất nội dung và thực hiện nhiệm vụ đặc thù trong các tình huống khẩn cấp.
Cùng với đó, bảo đảm nguồn lực, nhất là trong chuyển đổi số, thiết bị, dữ liệu và đào tạo nhân lực chất lượng cao. Xác định rõ vai trò điều phối thông tin giữa các cơ quan báo chí địa phương, trung ương và chính quyền trong các sự kiện lớn, thiên tai, khủng hoảng thông tin.
Theo chương trình kỳ họp, hôm nay (24-11) Quốc hội sẽ thảo luận tại hội trường về sửa đổi Luật Báo chí.
Nguồn: Báo Tuổi trẻ Online
© 2025 | Tạp chí NƯỚC ĐỨC