Quan điểm cho rằng, đối với một cường quốc như Nga, một cuộc chiến tranh chớp nhoáng với thắng lợi nhanh chóng luôn là lựa chọn tối ưu. Điều này xuất phát từ việc cường quốc không chỉ phải đối phó với sự khiêu khích từ các đối thủ láng giềng mà còn phải chống lại sự bao vây, ngăn chặn có tính toán từ các cường quốc khác.
Trong bối cảnh phải gồng gánh nhiều cuộc khủng hoảng, điều tối kỵ nhất đối với một cường quốc chính là để một cuộc khủng hoảng cụ thể nào đó níu chân, tiêu hao nguồn lực.
Do đó, khi Nga sa lầy vào cuộc xung đột kéo dài với Ukraine, biến thành một cuộc chiến tiêu hao khốc liệt, thất bại của họ dường như đã được định trước.
Khi Hoa Kỳ và các nước NATO tập trung viện trợ cho Ukraine, cơ hội chiến thắng của Nga càng trở nên mong manh hơn. Trong tình huống này, việc nhanh chóng ngăn chặn thiệt hại là lựa chọn khôn ngoan nhất. Tuy nhiên, Nga lại chọn con đường kiên trì đến cùng, ngay cả khi biết rằng việc tiếp tục sẽ dẫn đến thua thiệt nặng nề hơn, nhưng vẫn không lung lay quyết tâm. Có thể phân tích quyết định này của Nga chủ yếu dựa trên những lý do sau:
Di sản đế quốc và bản năng bành trướng lãnh thổ
Là một quốc gia có lịch sử thôn tính đất đai, Nga luôn thể hiện tình yêu sâu đậm với lãnh thổ của các quốc gia khác, đây cũng là động lực ban đầu thôi thúc Nga mở rộng bờ cõi.
Từ Công quốc Moskva cho đến Đế quốc Sa hoàng, bản đồ lãnh thổ của Nga đã mở rộng gấp hơn 400 lần trong vòng 400 năm, trở thành một đế quốc trải dài trên ba châu lục Á, Âu và Mỹ. Câu nói nổi tiếng của Nữ hoàng Catherine Đại đế, "Tôi tay trắng đến nước Nga, giờ đây tôi sẽ mang lại của hồi môn cho nước Nga: đó là Crimea và Ba Lan," đã thể hiện rõ sự cuồng nhiệt mang tính tôn giáo của dân tộc này đối với đất đai. Do đó, khi Putin ký sắc lệnh công nhận độc lập và sáp nhập bốn tỉnh miền Đông Ukraine vào Nga năm 2022, các nhà sử học cảm thấy như chứng kiến sự tái hiện của hồn ma Nicholas I chĩa kiếm vào Balkan năm 1853.
Điện Kremlin dường như luôn thấm nhuần một sự thật tàn khốc: một Sa hoàng để mất lãnh thổ chắc chắn sẽ phải đối mặt với sự phản kháng dữ dội.
Nicholas I đã qua đời trong uất hận sau thất bại tại Crimea, còn con trai ông, Alexander II, cuối cùng đã trở thành nạn nhân của một quả bom từ nhóm "Ý chí Nhân dân". Ngày nay, nếu Putin từ bỏ bốn tỉnh miền Đông Ukraine, những người theo chủ nghĩa Tân Slav chắc chắn sẽ coi ông là kẻ phản bội, trong khi phe tự do càng mong muốn loại bỏ ông nhanh chóng. Có thể nói, rút lui còn nguy hiểm hơn cả tiến lên. Khi tiếng súng nổi loạn của Wagner vang lên ở Rostov, những cái giật giật khóe mắt của Putin trước ống kính đã nói lên tất cả: một khi cỗ máy chiến tranh đã khởi động, nó chỉ dừng lại khi đã vắt kiệt giọt máu cuối cùng.
Định mệnh dân tộc "lập quốc bằng chiến tranh": Tinh thần hợp pháp hóa sự thống trị qua khói lửa
So với dân tộc Trung Hoa yêu chuộng hòa bình, Nga là một quốc gia dường như không năm nào không có chiến tranh, thậm chí không tháng nào không có chiến tranh. Bởi vì chiến tranh đã định hình nên nước Nga, thậm chí trở thành một phương thức sinh tồn thiết yếu của quốc gia này. Vì vậy, một khi chiến tranh dừng lại, Nga có thể sẽ giống như máng dẫn nước Segovia cổ kính của Tây Ban Nha, nhanh chóng sụp đổ vì không còn được nuôi dưỡng bởi dòng chảy của nước suối.
"Chỉ có trong chiến tranh, nước Nga mới tìm thấy chính mình."
Lời than thở này của nhà văn Nga Dostoevsky dường như vang vọng suốt hai thế kỷ. Từ cuộc chiến tranh phương Bắc kéo dài 21 năm của Peter Đại đế chống Thụy Điển cho đến việc Stalin sử dụng Chiến tranh Vệ quốc để củng cố chính quyền, chiến tranh không chỉ là công cụ bành trướng mà còn là lò luyện để tôi rèn tính hợp pháp của quyền cai trị. Sau sự kiện Crimea năm 2014, tỷ lệ ủng hộ Putin đã tăng vọt từ 60% lên 89% – có thể nói, sức hấp dẫn của liều morphine chính trị này mạnh hơn bất kỳ cải cách kinh tế nào.
Nền kinh tế chiến tranh của Nga càng trở nên đáng kinh ngạc: với chi tiêu quân sự năm 2023 tăng vọt lên 8% GDP, khu liên hợp công nghiệp quân sự lại mở rộng, đi ngược lại với các lệnh trừng phạt của phương Tây.
Công nhân nhà máy xe lửa Ural làm việc ba ca để sản xuất xe tăng, kỹ sư tên lửa ở Nizhny Novgorod nhận mức lương tăng gấp đôi – chiến tranh đang nuôi dưỡng một nhóm lợi ích khổng lồ. Giống như khu liên hợp công nghiệp quân sự Hoa Kỳ kiếm lợi từ các cuộc xung đột toàn cầu, giới tinh hoa cầm quyền của Nga cũng thấu hiểu điều này: khói lửa trên chiến trường chính là màn pháo hoa tuyệt vời để chuyển dịch mâu thuẫn nội bộ.
Thế lưỡng nan của trò chơi cường quốc: Ván cờ ngầm giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc
Nhiều ý kiến cho rằng Trung Quốc không mong muốn Nga sụp đổ, bởi theo lý thuyết "môi hở răng lạnh," chỉ cần Nga đứng vững thì Trung Quốc sẽ không phải đối mặt trực tiếp với sự bao vây của NATO. Tuy nhiên, nhiều người lại không thừa nhận rằng Hoa Kỳ, kẻ thù không đội trời chung của Nga, cũng không muốn Nga sụp đổ, ít nhất là không muốn Nga sụp đổ quá nhanh.
Bên ngoài chiến trường Nga-Ukraine, Trung Quốc và Hoa Kỳ đang tiến hành một sự cân bằng chiến lược đầy tinh vi. Khi Biden tuyên bố "sẽ không gửi quân đến Ukraine," số liệu hải quan Trung Quốc cho thấy kim ngạch thương mại Trung-Nga năm 2023 đã vượt mốc 240 tỷ USD – sự ăn ý ngầm giữa hai cường quốc này thật đáng để suy ngẫm.
Hoa Kỳ dường như cần một "Bà ngoại Sói" ở châu Âu: mỗi ngày xe tăng Nga còn hiện diện ở Ukraine thì nước Đức lại đặt mua thêm 35 chiếc chiến đấu cơ F-35. Chi tiêu quân sự ở sườn phía Đông NATO tăng vọt như tên lửa – chi tiêu quân sự của Ba Lan đã đạt 4% GDP, lập kỷ lục lịch sử NATO. Có thể nói, mối đe dọa từ Nga khiến châu Âu ngày càng xích lại gần Hoa Kỳ, trong khi các tướng lĩnh Lầu Năm Góc lặng lẽ mỉm cười nhìn các đơn đặt hàng vũ khí tăng lên.
Còn Trung Quốc thì thu về một vùng đệm chiến lược: trong khi quân đội Nga đang giao tranh ở Donetsk, thì việc quân Giải phóng Nhân dân Trung Quốc vượt qua "Đường trung tuyến giữa eo biển" ở Đài Loan đã trở thành chuyện thường ngày.
Với 60% lực lượng hải quân Hoa Kỳ bị kìm chân ở châu Âu, Trung Quốc đã giành được khoảng thời gian quý báu để trỗi dậy. Có thể nói, đường ống dẫn năng lượng Trung-Nga không chỉ vận chuyển dầu mỏ, mà còn là một giao dịch địa chính trị phức tạp – Trung Quốc sử dụng mối liên kết thương mại để buộc Nga vào "cỗ xe" chống Hoa Kỳ, nhưng luôn giữ khoảng cách, không vượt qua lằn ranh "đồng minh quân sự."
Buổi hoàng hôn đẫm máu của con bạc cùng đường: Cuồng vọng cuối cùng trước khi đế chế sụp đổ
Ai cũng biết, những con bạc sẽ không từ bỏ hy vọng cho đến khi đã thua sạch túi.
Có lẽ các nhà hoạch định chính sách Nga đã quên đi bài học lịch sử: khi Sa hoàng Nga thất bại ở Crimea năm 1856, các hãn quốc Trung Á đã đổ xô về Anh quốc; khi quân đội Liên Xô rút khỏi Afghanistan năm 1989, khói lửa ngay lập tức bùng cháy ở Trung Đông.
Có thể nói, lịch sử đang tăng tốc lặp lại: năm 2025, Armenia chuyển hướng sang Tổ chức Hợp tác Thượng Hải, Kazakhstan đóng cửa căn cứ quân sự Nga, Azerbaijan lại thổi bùng ngọn lửa chiến tranh ở Nagorno-Karabakh và công khai thách thức Nga – vành đai ảnh hưởng truyền thống của Nga đang sụp đổ với tốc độ khó tin.
Và điều chí mạng hơn là cuộc chiến đang làm mục ruỗng nền tảng quốc gia. Mỗi tháng, chiến trường lại mất đi 5.000 binh sĩ tinh nhuệ, tương đương với việc mất đi số sinh viên tốt nghiệp của hai trường đại học bách khoa; thu nhập từ dầu khí giảm mạnh dẫn đến việc đóng băng lương hưu, các ngôi làng ở Siberia tái hiện cảnh trao đổi hàng hóa.
Khi tài nguyên quốc gia bị đổ hết vào "lò luyện chiến tranh," hậu quả của việc công nghệ trì trệ đã hiển hiện rõ ràng: năm 2023, 90% máy bay không người lái dân dụng của Nga phụ thuộc vào nhập khẩu từ Trung Quốc, tỷ lệ tự cung cấp chất bán dẫn chưa đến 10%.
Có thể nói, dân tộc từng sản sinh ra Mendeleev và Gagarin đang trượt dài xuống vực thẳm của một quốc gia phụ thuộc vào tài nguyên. Lời tuyên bố hùng hồn của Putin trong lễ duyệt binh ở Quảng trường Đỏ chẳng khác nào sự "Trợ giúp của Trời" đối với nước Nhật triều đại Showa trước khi xảy ra vụ Trân Châu Cảng – con bạc trước khi thua hết đồng tiền cuối cùng vẫn mãi mãi tin rằng mình có thể lật ngược ván bài.
Ngày nay, trong hành lang Cung điện Mùa đông ở St. Petersburg, vẫn treo những bức tranh sơn dầu khổng lồ mô tả cuộc phản công của quân Nga vào Paris năm 1812.
Các Sa hoàng qua các thời kỳ đều coi chiến tranh là phép màu biến đá thành vàng, nhưng lại cố tình quên đi sự hủy diệt của Hạm đội Biển Đen sau Chiến tranh Crimea, và thất bại thảm hại ở eo biển Tsushima trong Chiến tranh Nga-Nhật (1904-1905).
Theo nhận định, nước Nga ngày nay giống như một con bạc thua đỏ mắt, đang đặt toàn bộ kho vũ khí hạt nhân lên bàn cờ như quân bài cuối cùng, mà không hề hay biết quy tắc sòng bạc đã thay đổi – trong ván cờ thế kỷ 21, giá trị của đất đai và hỏa lực đang bị thay thế bởi chip và thuật toán.
Nga biết rõ rằng khi xe tăng T-90 của họ đang rỉ sét trên đồng ruộng Ukraine, thì các vệ tinh Starlink của Elon Musk đã dệt nên một mạng lưới trên bầu trời; khi lính nghĩa vụ Nga đang gặm khẩu phần ăn hết đát trong chiến hào, thì các kỹ sư Thung lũng Silicon đang điều chỉnh máy tính lượng tử.
Kết cục của cuộc chiến thế kỷ 21, vốn được phát động bằng tư duy thế kỷ 19, đã được định trước: thời gian không còn là bạn của Nga, mỗi ngày trì hoãn là một chiếc đinh nữa được đóng vào quan tài đế chế.
Vì vậy, khi nhìn lại sự suy tàn của Đế chế La Mã, các nhà sử học thường kinh ngạc trước sự cố chấp "biết không thể làm được nhưng vẫn làm." Lựa chọn của Điện Kremlin ngày nay chẳng qua là một khúc bi ca khác của buổi hoàng hôn đế quốc.
Khi chuyến tàu bọc thép cuối cùng lao về phía tiền tuyến Ukraine, lời răn của nhà văn Chekhov vang lên trong gió: "Nếu trong câu chuyện có xuất hiện một khẩu súng treo trên tường thì khẩu súng đó nhất định sẽ được bắn ở hồi ba" – chỉ có điều là lần này họng súng đang chĩa vào trán của chính nước Nga.
Thành Lộc - © Báo TIN TỨC VIỆT ĐỨC
© 2025 | Tạp chí NƯỚC ĐỨC