Ở Đức, nguyên tắc nhà nước pháp quyền là nền tảng cốt lõi, buộc mọi cơ quan công quyền phải hành động theo luật pháp. Điều này đảm bảo không ai đứng trên pháp luật và quyền lực nhà nước luôn được kiểm soát chặt chẽ để bảo vệ quyền công dân.
Một trong những nền tảng quan trọng nhất của hệ thống chính trị và xã hội Đức là nguyên tắc nhà nước pháp quyền (Rechtsstaatlichkeit). Nguyên tắc này khẳng định rằng mọi hành động của nhà nước, từ chính phủ liên bang đến chính quyền địa phương, đều phải tuyệt đối tuân thủ và nằm trong khuôn khổ của luật pháp.
Điều này có nghĩa là các cơ quan công quyền như cảnh sát, tòa án hay các cơ quan hành chính không thể hành động một cách tùy tiện. Mọi quyết định đưa ra đều phải dựa trên cơ sở pháp lý rõ ràng, nhằm bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người dân.
Những biểu hiện cụ thể của nhà nước pháp quyền
Nguyên tắc không ai đứng trên pháp luật được áp dụng một cách nghiêm ngặt. Bất kể là Thủ tướng Friedrich Merz, một bộ trưởng hay một công dân bình thường, tất cả đều bình đẳng trước pháp luật và sẽ bị xử lý nếu có hành vi vi phạm.
Người dân được pháp luật bảo vệ trước các quyết định của chính quyền. Nếu một cá nhân cho rằng một quyết định hành chính là sai trái hoặc gây thiệt hại, họ có quyền khiếu nại ra tòa án. Tòa án có thẩm quyền xem xét và có thể buộc cơ quan nhà nước phải hủy bỏ quyết định đó hoặc bồi thường cho người dân.
Hơn nữa, mọi hoạt động của nhà nước đều phải tôn trọng các quyền cơ bản (Grundrechte) của công dân được hiến pháp quy định. Sự minh bạch và giám sát quyền lực cũng là một yếu tố then chốt, với vai trò quan trọng của quốc hội, báo chí độc lập và sự tham gia của công chúng trong việc kiểm soát hoạt động của chính phủ.
Sự phân chia quyền lực để kiểm soát và cân bằng
Để ngăn chặn sự lạm dụng quyền lực, hệ thống chính trị của Đức được xây dựng dựa trên nguyên tắc tam quyền phân lập. Quyền lực nhà nước được phân chia rõ ràng thành ba nhánh độc lập, kiểm soát và cân bằng lẫn nhau:
- Lập pháp (Gesetzgebung): do Quốc hội (Bundestag) đảm nhiệm, có chức năng ban hành luật.
- Hành pháp (Regierung & Verwaltung): do Chính phủ và các cơ quan hành chính thực thi, có nhiệm vụ thi hành luật.
- Tư pháp (Gerichte): do các Tòa án đảm nhiệm, có vai trò xét xử các vi phạm và bảo vệ công lý, đảm bảo luật pháp được áp dụng công bằng.
© 2025 | Tạp chí NƯỚC ĐỨC